ในกรณีของประเทศไทยเอง ได้เริ่มจากการออก ร่าง พ.ร.บ.คู่ชีวิตในปี พ.ศ.2556 แต่ พ.ร.บ. นี้ยังคงเกิดเสียงวิพากษ์วิจารณ์ เพราะสิทธิ์ที่ได้รับจาก พ.ร.บ.คู่ชีวิตจะน้อยกว่าในกรณีของการสมรสเท่าเทียม เช่น การกำหนดถ้อยคำที่แยกออกมาเป็น “คู่ชีวิต” (ไม่ใช่คำว่าคู่สมรส) ทำให้คู่ชีวิตขาดโอกาส ในการเข้าถึงสวัสดิการหรือสิทธิประโยชน์ที่รัฐได้กำหนดไว้ให้คู่สมรส เช่น การลดหย่อนภาษีของคู่สมรสตามประมวลรัษฎากร

คำถามง่าย ๆ ต่อมาก็คือ เพราะเหตุใด วิวัฒนาการของการให้ความเท่าเทียมกันกับเพศทางเลือกถึงเป็นไปอย่างล่าช้าหรือเป็นไปได้ยากมาก ๆ ในประเทศใดประเทศหนึ่ง คำตอบก็มีเพียงหนึ่งเดียวนั่นก็คือ “สังคมยังคงมีการกีดกันต่อเพศทางเลือก” นี้ไม่มากก็น้อย และยังขึ้นอยู่กับทัศนคติ (ทางลบ) (Homonegativity) ที่คนในสังคมนั้น ๆ มีต่อเพศทางเลือก

งานศึกษาวิจัยที่ออกมาได้ค้นพบว่า จะมีหลากหลายปัจจัยที่ส่งผลต่อระดับของการยอมรับ (หรือกีดกัน) เพศทางเลือกนี้ เช่นงานศึกษาพบว่า ระดับของการพัฒนาทางเศรษฐกิจจะส่งผลต่อการยอมรับต่อเพศทางเลือกที่แตกต่างกัน โดยประเทศที่มีการพัฒนาทางเศรษฐกิจมากกว่าก็จะมีระดับของการเปิดกว้างและยอมรับต่อเพศทางเลือกที่สูงกว่าประเทศที่มีระดับของการพัฒนาเศรษฐกิจต่ำ ในขณะที่งานวิจัยยังพบว่า ปัจจัยทางเศรษฐกิจและสังคมไม่ว่าจะเป็น เพศ อายุ ระดับการศึกษา อาชีพ และศาสนาเองก็จะส่งผลต่อการยอมรับ (หรือกีดกัน) เพศทางเลือกที่แตกต่างกันด้วยเช่นกัน โดยงานศึกษาพบว่า เพศชายจะมีระดับของการกีดกันต่อเพศทางเลือกมากกว่าเพศหญิง, คนที่มีอายุมากจะมีโอกาสที่จะกีดกันเพศทางเลือกมากกว่าคนที่มีอายุน้อย, คนที่มีการศึกษาต่ำจะมีโอกาสของการกีดกันต่อเพศทางเลือกมากกว่าคนที่มีการศึกษาสูง, คนที่มีรายได้น้อยมีโอกาสที่จะกีดกันเพศทางเลือกมากกว่าคนที่มีรายได้มาก, ในขณะที่คนที่แต่งงานแล้วหรือหย่าร้างจะมีโอกาสที่จะกีดกันเพศทางเลือกมากกว่าคนที่มีสถานะโสดอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (Shackelford and Besser, 2007)

อย่างไรก็ดี จากการใช้ข้อมูลเปรียบเทียบกันหลากหลายประเทศ (Cross-Country Study) ปัจจัยทาง “ด้านศาสนา” ถือได้ว่าเป็นปัจจัยที่สำคัญประการหนึ่งที่จะส่งผลต่อระดับของการกีดกันต่อเพศทางเลือกมากที่สุด โดยงานศึกษาของ Jäckle, and Wenzelburger (2014) ได้ทำการศึกษาใน 79 ประเทศในการหาปัจจัยด้านระดับความเชื่อทางศาสนาต่อระดับของการกีดกันต่อเพศทางเลือก โดยพบว่าถ้าคน ๆ นั้น ยิ่งมีระดับความเชื่อทางศาสนามากเท่าไร คน ๆ นั้นก็จะมีระดับของการกีดกันต่อเพศทางเลือกมากเท่านั้น โดยผลการศึกษาพบว่า ศาสนาที่มีระดับของการกีดกันจากมากไปน้อยได้แก่ มุสลิม, ฮินดู, คริสต์, ยิว และน้อยที่สุดจะเป็นศาสนาพุทธ หรือสามารถกล่าวได้ว่า ประเทศที่นับถือศาสนาที่เชื่อในพระเจ้าเป็นอย่างสูงดูจะมีระดับของการกีดกันที่สูงกว่าประเทศที่ไม่ได้เชื่อในพระเจ้า (เช่น ศาสนาพุทธ) โดยอาจจะเนื่องจากว่า การมีเพศสภาพอื่นนอกเหนือจากหญิงหรือชาย ดูจะขัดกับหลักความเชื่อของพระเจ้าก็เป็นได้

แต่อย่างไรก็ดี ถึงแม้ว่าศาสนาพุทธดูน่าจะมีระดับของการกีดกันต่อเพศทางเลือกต่ำที่สุดเมื่อเทียบกับศาสนาอื่น ๆ ก็ตาม แต่ผลออกมาก็เห็นได้ว่า ประเทศที่พัฒนาแล้วในทวีปเอเชียที่นับถือศาสนาพุทธเองก็ดูจะยังไม่ได้เปิดยอมรับเพศทางเลือกสักเท่าใดนัก จึงนำมาสู่งานศึกษาชิ้นล่าสุดของผมที่ทำการศึกษาเพื่อวัดระดับของการกีดกันต่อเพศทางเลือก (LGBTQ+ Discrimination) โดยใช้ข้อมูลของประเทศไทยมาใช้ในการศึกษา โดยงานวิจัยชิ้นนี้ทำร่วมกับคุณกฤชกนก ศรีเมือง โดยนำข้อมูลการสำรวจประชาชนไทยที่มีอายุ 13 ปีขึ้นไป จำนวน 27,885 คน จากการสำรวจสังคมและวัฒนธรรมของสำนักงานสถิติแห่งชาติมาทำการวิเคราะห์เพื่อหาความน่าจะเป็นของการ “กีดกันหรือการมีความรู้สึกทางลบ” ต่อเพศทางเลือกในกลุ่ม LGBT ในประเทศไทย (Srimuang and Pholphirul, 2022) โดยจากการประมาณการด้วยแบบจำลองพบว่

1. ปัจจัยทางด้านอายุจะส่งผลของการกีดกันสูงที่สุด โดยถ้าอายุมากขึ้นก็จะมีแนวโน้มของการกีดกันสูงกว่ากลุ่มเยาวชน โดยกลุ่ม Silent Generation ที่มีอายุ 73 ปีขึ้นไปจะมีแนวโน้มที่จะกีดกันเพศทางเลือกมากกว่ากลุ่ม Gen C ถึงร้อยละ 30 โดยอายุที่เริ่มจะมีระดับของการกีดกันสูงมากขึ้นมากก็คืออายุประมาณ 54 ปีขึ้นไป (กลุ่ม Baby Boomer)

2. ปัจจัยทางด้านศาสนายังคงมีบทบาทของการกีดกันมากขึ้น โดยคนไทยที่นับถือศาสนาอื่น ๆ ที่ไม่ใช่ศาสนาพุทธจะมีแนวโน้มของการกีดกันต่อเพศทางเลือกมากกว่าคนไทยที่นับถือศาสนาพุทธถึงร้อยละ 26-29

3. งานศึกษายังพบว่า การเชื่อในหลักคำสอนทางพุทธศาสนา เช่น การให้อภัย การมีความสุขในการช่วยเหลือผู้อื่น หรือการเห็นแก่คนอื่นจะส่งผลต่อความน่าจะเป็นในการกีดกันต่อเพศทางเลือกลดลงอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ

4. นอกจากนี้ยังพบว่า ระดับของการกีดกันยังแตกต่างตามแต่ละกลุ่ม โดยกลุ่ม Gay (ร้อยละ 49.1) กับ Lesbian (ร้อยละ 47.2) จะมีระดับของการถูกกีดกันสูงกว่ากลุ่มอื่น (สูงกว่ากลุ่มแปลงเพศ กลุ่มกระเทย และทอม)

5. ปัจจัยอื่น ๆ ก็ส่งผลต่อระดับของการกีดกันต่อกลุ่มเพศทางเลือกด้วยเช่นกัน (แต่ต่ำกว่าปัจจัยข้างต้น) เช่น ผู้ชายจะกีดกันมากกว่าผู้หญิงประมาณร้อยละ 1.6-2.5, คนไม่มีการศึกษาจะกีดกันมากกว่าคนจบมหาวิทยาลัยประมาณร้อยละ 8, คนที่แต่งงานแล้วจะกีดกันมากกว่าคนโสดประมาณร้อยละ 2.6-3.7 และคนภาคใต้จะมีแนวโน้มของการกีดกันมากกว่าภาคอื่น ๆ อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ

ทั้งนี้ งานวิจัยมีการเก็บข้อมูลเฉพาะกลุ่ม กระเทย ทอม เกย์ และเลสเบี้ยนเท่านั้น จึงไม่สามารถวิเคราะห์สำหรับเพศสภาพอื่น ๆ นอกจากนี้ได้

แต่อย่างไรก็ดี ถ้านำผลการศึกษานี้ไปใช้ในการวิเคราะห์หาว่า เพราะเหตุกลุ่มเพศทางเลือก LGBTQ+ นั้นถึงยังคงมีการกัดกันในประเทศไทย และส่งผลต่อ “ความยากเย็น” ในการออกกฎหมายสมรสเท่าเทียมนั้นก็เพราะว่า ผู้ที่ทำหน้าที่อนุมัติให้เกิดกฎหมายเหล่านั้นอาจจะอยู่ในกลุ่มของผู้ที่มีระดับของการกีดกันสูงอยู่แล้วก็เป็นได้ (เช่น จากเพศชายที่อายุมากและไม่ค่อยมีความเห็นอกเห็นใจผู้อื่น) ทั้งนี้ โดยส่วนตัวผมขอเป็นกำลังใจให้กฎหมายการสมรสเท่าเทียมสามารถคลอดออกมาได้เพื่อที่จะเป็นการสร้างความเท่าเทียมสิทธิ์ทางเพศของประเทศไทยเราต่อไปครับ สู้ ๆ ครับ

ป.ล. ผู้สนใจงานวิจัยของผมสามารถ download ได้จาก https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/00918369.2021.2018876?journalCode=wjhm20

อ้างอิงJäckle, S. & Wenzelburger, G. (2014). Religion, Religiosity, and the Attitudes Toward Homosexuality—A Multilevel Analysis of 79 Countries. Journal of Homosexuality, 62(2), 207–241. Shackelford, T. & Besser, A. (2007). Predicting Attitudes toward Homosexuality: Insights from Personality Psychology. Individual Differences Research, 5(2), 106–114.Srimuang, K. and Pholphirul, P. (2022) Measuring LGBT Discrimination in a Buddhist Country, Journal of Homosexuality, DOI: 10.1080/00918369.2021.2018876